Direitór Jerál Ministériu Edukasaun Sr.Antoninho
Pires hateten presiza iha istória espesífiku husi II funu mundiál ne’ebe
akontese iha Timór–Leste hodi tau iha kurikulum eskolár nian.
Direitór Ezekutivu HAK Manuel
Monteiro hateten sira halo ona peskiza no rekolha mós informasaun husi vítima
sira ne’ebe halo ona sai livru.
Tanba historia kona-ba II funu
mundiál nian, nia dehan hanorin tiha ona iha eskola sira maibé kona-ba buat
ne’ebe akontese iha Timór-Leste iha tinan 1942-1945 ne’e maká seidauk tanba
ne’e presiza iha referensia ida ne’ebe apropriadu no loos hodi tau iha
kurikulum historia hodi hanorin estudante sira.
“Iha kurikulum koalia jerálmente kona-ba II funu mundiál nian no ema tama mai Timór, maibé espesífiku sira kona-ba buat ne’ebe ema halo iha Timór, ne’e maká seidauk e ami presiza kontiudu espesifiku sira ne’e hanesan referensia ba kurikulum nian,” nia hateten hafoin sai orador iha Seminário Nasionál “ Eskravidaun Seksuál, iha segundu guerra mundiál, hodi kontinua luta ba alia loos no justisa iha salaun UNPAZ, Dili.
Nia hateten, akademiku sira no peskizador sira iha papel importante rekolha istória sira ne’e hodi sai referensia ba Ministériu hodi tau iha kurikulum.
Entretantu, Direitór Ezekutivu HAK Manuel Monteiro hateten sira halo ona peskiza no rekolha mos informasaun husi vítima sira ne’ebe halo ona sai livru.
Nia dehan, livru ne’e lansa ona iha tinan hirak liu ba no livru ida ne’e entrega ona ba iha Ministériu no tau ona iha Museum Nasionál.
Nia hateten, konsekuensia ne’ebe akontese husi invazaun Militár Japaun iha tinan 1942-1945, maká feto Timór-Leste barak maká obrigatoriomente rekruta husi militár sira hodi servi forsa sira nia necesidade seksuál iha tempu kalan no hala’o servisu forsadu iha tempu loron.
Objetivu prinsipal husi habelar informasaun ne’e, maká atu “ita nia jerasaun agora no futuru hatene istória pasadu, nune’e sira bele hakribi hahalok violensia sira ne’ebe akontese iha pasadu tanba agora dadaun ita iha tendensia ida violasaun seksuál numeru bo’ot mós iha ita nia sosiedade,” nia hateten.
Nia dehan, dadus monitórizasaun HAK iha prizaun hatudu, katak kazu violasaun seksuál okupa segundu lugar, depois kazu omesido.
Alende ne’e, objetivu seluk HAK husu governu Timór-Leste hodi husu ba governu
Japaun atu oficialmente rekonese aktu immorál ne’ebe militár Japaun sira hasoru
feto Timór sira iha momentu ne’eba no husu deskupa ba povu Timór –Leste, liu
–liu ba vítima sira.
Nia informa, lolos ne’e UNESCO iha ona inisiativa atu halo filme kona-ba istória II funu mundiál iha Timór-Leste hodi tau iha museum UNESCO nian, maibé seidauk bele tanba governu Japaun seidauk rekonese aktu ida ne’e.
Entretantu, estudante Rozario Pereira agradese ba organizasaun HAK ne’ebé loke ona espasu ba sira atu hatene história pasadu Timór –Leste nian ne’ebe sei husik hela fitar iha vítima sira nia fuan.
Nia dehan, importante tebes atu tau istória hirak ne’e iha kurikulum hodi hanorin ba jerasaun foun sira, sira presiza hatene história Timór–Leste nian iha tempu pasadu.
“Ita hatene maká jerál deit kona-ba segundu guerra mundiál, ita la hatene
espesifiku sira hanesan iha tinan 1942 to’o 1945, buat lubuk ida maká akontese
halo ita nia ema sira sofre, ema halo explorasaun ba sira no sai atan ba seksuál,”
nia hateten.
Publika
iha: 12 Março 2019
