Komemora Hodi Diginifika LORON 30 De Agostu Mak Loron KONSULTA POPULAR BA POVU TIMOR iha 1999 No LORON INTERNASIONAL EMA LAKON FORSADU
“Komemora Loron Konsulta POPULAR: Ita
POPULARIZA NAFATIN PARADEIRU SIRA NE’EBÉ MAK KONTINUA LAKON FORSADU” Ita hanoin hikas saida de’it mak akontese iha loron 30 de Agostu
1999 liu ba, molok, durante no depois de referendum ne’ebé rezulta ema Timor
ona rihun atus rua mak sai sofre tortura, hetan violasaun sexual, ema muda
obrigatóriu husi sira nia hela fatin, oho no barak mós lakon obrigatóriamente
no kontinua lakon too ohin loron la hatene sira nia paradeiru.
Loron konsulta Popular sai belit metin iha
memória povu Timor nia luta ba ukun rasik an. Loron 30 fulan Agostu ne’e
nu’udar momentum kulminante hodi hakotu okupasaun Militár Indonézia hafoin liu
dékada rua. Besik Tinan 20: Timor Oan Ukun an no kore an
husi Militár Indonézia nia opresaun maibé malu Timor oan barak mós lakon no
ohin loron la hatene sira moris ka mate.
Ohin Loron Povu Timor-Leste tomak
re-lembra tan ba loron istóriku Konsultasaun Popular ba dala 19 hanesan loron
ida ne’ebé importante Timor oan hotu hodi hakotu sira nia sofrementu, terus
husi okupasaun rejime militár Indonézia nian. Besik dékada rua Maluk
Timor oan ne’ebé lakon sira nia família nafatin halerik no kontinua halo
esforsu hodi buka tuir sira nia família ne’ebé lakon iha tempu molok no hafoin
referendum.
Saida Mak EMA LAKON FORSADU?
Laiha Informasaun ruma husi família ba
paradeiru ema ne’ebé kaptura, detain no seluk seluk husi agenti Estadu durante
konflitu armada mosu; Ema Lakon Forsadu ka Dezaparesidu; Krime kruél
ne’ebé akontese ba ema tanba ne’e nudár “Krime Kontra Umanidade”.
Iha loron importante ne’e família vítima no sobreviente sira nafatin iha esperansa hodi husu ba órgaun estadu Timor Leste, Indonézia no Nasoins Unidas atu : Implementa rekomendasaun sira KVA nian liu-liu atu estabelese komisaun ba buka ema lakon. Husu ba Estadu Timor Leste atu apoiu polítika hodi estabelese fundu solidariedade sosiál hodi nune’e bele ajuda hakmaan sofrementu vítima no família sira nian.
Husu ba Konsellu Seguransa Nasoins Unidas atu kontinua halo prosesu investigasaun no buka mekanizmu ida ne’ebé adekuadu ba prosesu akuntabilidade ba krime grave no krime kontra umanidade ne’ebé akontese molok, durante no depois referendum 1999.
ANTI mós enkoraja Estadu Timor-Leste atu hahú asina no ratifika Konvensaun Internasionál Protesaun Anti Halakon Ema Forsadu.
Iha loron importante ne’e família vítima no sobreviente sira nafatin iha esperansa hodi husu ba órgaun estadu Timor Leste, Indonézia no Nasoins Unidas atu : Implementa rekomendasaun sira KVA nian liu-liu atu estabelese komisaun ba buka ema lakon. Husu ba Estadu Timor Leste atu apoiu polítika hodi estabelese fundu solidariedade sosiál hodi nune’e bele ajuda hakmaan sofrementu vítima no família sira nian.
Husu ba Konsellu Seguransa Nasoins Unidas atu kontinua halo prosesu investigasaun no buka mekanizmu ida ne’ebé adekuadu ba prosesu akuntabilidade ba krime grave no krime kontra umanidade ne’ebé akontese molok, durante no depois referendum 1999.
ANTI mós enkoraja Estadu Timor-Leste atu hahú asina no ratifika Konvensaun Internasionál Protesaun Anti Halakon Ema Forsadu.
UN Working Group
Vizita mai TL (Feb 2011)” Estabelese Missing Person
Commission hodiàRekomenda no Enkoraja Gov Timor-Leste ho Indonézia atu Hakonu
Obrigasaun Rekomendasaun CTF “DIGNIFIKA Familia Vítima Sira”.
Dili, 30 Agostu 1999- 2018
Membru ANTI
JSMP, HAK, Acbit, AJAR-TL, La’o Hamutuk,
Asosiasaun Vítima
Bele hetan observasaun konklusivu husi
komité tortura iha Konsellu direitus Nasoins Unidas iha ne’e;
Tetun bele hetan husi ne’e;
“Komité ne’e ezije ba Estadu-parte atu
redobra ninia esforsu sira hodi determina indivíduu sira hotu nia destinu no
paradeiru ne’ebé, tuir relatóriu, lakon entre tinan 1975 no tinan 1999”.“Foti medida sira-ne’ebé apropriadu atu
garante investigasaun sira-ne’ebé efetivu no imparsiál ba iha kazu esepsionál
sira hotu ba dezaparesimentu forsadu ne’ebé alegadu, se posivel atu garante prosesu
judisiál no kastigu ba perpetradór sira, no fornese kompensasaun ba família
sira vítima nian”.