Timor-Leste
restaura indepedénsia iha 20 Maiu 2002, nu’udar nasaun ne’ebé independente,
demokrátiku no soberanu. Timor-Leste hahú kedas forma nia mekanizmu sira hodi hari'í nia governasaun rasik
atu responde ba dezemvolvementu nasaun hodi hatan ba luta libertasaun povu.
Asaun konkreta sira husi "palabra de ordem Luta" nian mak kore-an husi ki’ak no
mukit liu husi kria polítika Orsamentu Jerál Estadu (OJE) no polítika
dezenvolvimentu iha Seitór sira importante hodi garante povu sira ninia direitu
fundamentu sira, inklui ba asuntu bee moos.
Liu tiha tinan sanulu resin Lima (15) Timor-Leste nia independénsia, povu barak iha área remotes seidauk bele sente didi’ak signifikadu husi ukun rasik-an ne’e. Situasaun ida ne’e hatudu liu husi infrastrutura báziku sira hanesan estrada, saudi no bee moos seidauk to’o ba sira nia Suku no Aldeia.
Kondisaun hirak ne’e mak bele hodi fó moris di’ak ba sira nia famillia no oan sira nia futuru ida ne’ebé nabilan tuir mehi asuwa’en sira nian iha luta durante vinti kuatru anus (24). Bee Moos nu’udar nesesidade fundamentu ida ba ema nia moris.
Maibé realidade husi loron ba loron, komunidade sira sei infrenta nafatin problema Bee Moos. Bee Moos sai nesesidade báziku ida ne’ebé labele falta iha ema nia moris.